Turunç, Citrus × aurantium

Turunç ağacı, çiçekleri ve meyvesi. Fotoğraf: Wikipedia

Güney-doğu Asya kökenli, küçük yapılı (4-5m) bir ağaçtır. Çekirdekten yetişen fidanları hızlı büyür. Küçük bir fidanken bile fazlaca dallanma gösterir. Kışın yapraklarını dökmez. Dallarında iri, sert, tehlikeli dikenleri olur.

Kış sonu / ilkbahar başı döneminde çok güzel kokulu beyaz çiçekler açar. Meyveler sonbaharın sonlarında olgunlaşır. Yapraklarıyla, dikenleriyle limon ağaçlarına çok fazla benzer.

Fidanları Narenciyelerin bazılarında, özellikle portakallarda anaç kök bitki olarak kullanılır. Yani turunç fidanlarının üzerlerine portakal aşılarlar. Ve o fidan artık portakal ağacı olur.

Gerçi aşılamada kullanılan ve çok iyi meyve verimi sağlayan Narenciye türleri var. Ama turunç fidanlarını tercih etmek biraz da arazi yapısına ve yükseltiye göredir.

Narenciye aşılamada fidanlarının kullanımında köklerle ilgili avantajlar:

Kökleri toprak farklılıklarına uyumludur. Toprak hastalıklarına ve kök parazitlerine dirençlidir. Kökleri ayrıca toprakta azgınca çoğalır. Yoğun saçaklanma meyve verimine çok iyi katkı sağlar.

Saksı narenciyelerinde aşılık anaç bitki olarak kullanmazlar. Çünkü çok fazla kök geliştirir ve saksıda zapt etmek bir hayli zor olur.

Akdeniz ve Ege illerinde yol kenarlarında, parklarda turunç ağaçlarının süs ağacı gibi kullanıldıklarını görebilirsiniz. Süs ağacı olarak ve aşılamalarda anaç fidan gibi iki tip kullanımından başka, benim bildiğim kadarıyla halk arasında birkaç kullanımı:

Olgun meyvelerinin kabuklarının en dış yüzeylerinden reçel yaparlar. Meyveleri aynı limon gibi çorbalara, salatalara sıkarlar. Ayrıca meyve suyunu zeytin salamurasında kullananlar var (tarifini bilmiyorum). Zeytinler turunç sayesinde çok güzel lezzetli oluyormuş.

Mandalinadan biraz iri, portakaldan biraz küçük yapıda olan meyvelerini yemek nedense adet olmamış. Greyfurt meyvelerinin acılığını, rahatsız edici lezzetini düşünürsek turunç meyveleri daha iyi niteliktedir. Salatalara ve çorbalara sıkıldığında ise limondan daha lezzetli çeşnililik sağlar.