Ficus üretim

Ficus cinsi bitki türleri bitkiler aleminde Moraceae (Dutgiller) familyasına mensuptur. Ağaç, çalı, asma-sarmaşık tiplerinde 850 kadar türleri var. Burada esas konu incir, kauçuk, benjamin gibi ağaç yapılı türlerinin fidan üretimleridir.

Her Ficus türünün dalları kolayca köklenmiyor. Her tür için püf noktalarını bilmek lazım. Çok genel ifadelerle en kolay yollarını anlatmaya çalıştım.

Tohumla üretim zor ve zahmetlidir. Ayrıca tohumdan yetişen incir ağaçlarının meyve verecek olgunluğa gelmeleri uzun yıllar sürer. Ama çelikle üretirseniz yeni fidanlar çok küçükken bile meyve verirler.

Çelikle üretim

Ficus türlerinden fidan üretimi genellikle çelik yöntemleriyle yapılır.

1) Olgun dal çeliği

Sonbahar sonu – kış sonu arasında açık havada başlatın. Çeliklerin uzunluğu Ficus türüne göre değişir. Benjamin gibi ince dallılar  12-15cm, kauçuk ve incir gibi kalın dallılar 20-30cm uzunlukta olacak. Dalların tamamen olgunlaşmış ama 3 yaşından fazla olmaması önemlidir. Kışı dışarıda soğukta toprağa dikili olarak geçiren çelikler bahar geldiğinde köklenip büyürler. Bu usul her Ficus türüne her bölgede uygun değildir. İncir ağaçlarının kışın zarar görmediği yerlerde incirlere, kauçuk ve sokak benjamininin kışa dayanıklı olduğu Akdeniz kıyı kesimlerimizde bu türlere uygundur.

2) Yarı olgun dal çeliği

Yarı olgun dal çeliği yönteminde çelikler yarı olgun değil tam olgun ve yapraklı uç dallarından alınır. »Yarı olgun dal çeliği sayfamdaki usulle (kapalı, havası %100 nemli ortamda ve biraz sıcak tutularak) köklendirilir.

Çelikleri kestiğinizde beyaz süt (lateks) akar. Suya tutup yıkayın. Kesik yerlerin kuruması için 1-2 saat açıkta bekletin.

Bu usul benjamin, sokak benjamini ve Ginseng Ficus denen sokak benjamininin bonsailerinde çok uygulanır.

Kauçuk için de uygun. Kauçukta dalın yarı olgunlaşmış ve 4 boğumlu olması yeterli. Hatta yapraklı kauçuk dalları (biraz yaşlı olsalar bile) dilim dilim tek boğumlu parçalara ayırarak, her dilimde bir yaprak olacak şekilde bile köklendirilebiliyor. Bunlar filizlenip hızla büyür.

Diğer ince dallı Ficuslarda ise çelikleri tam olgunlaşmış, uçları yapraklı, ortalama 8cm dallardan alın. Sadece tepede üç yaprak bırakın. Bu ince dallı, küçük yapraklı Ficusları daha fazla yapraklı, daha uzun, hatta çatallı dallarla da deneyebilirsiniz ama köklenmeleri biraz zor olur.

Benjamin gibi ince dallılarda 6-8cm kadar uzunluğunda kalınca bir dal, ince ve yapraklı bir yan dalı olması şartıyla  kesip bu şekilde de köklendirebilirsiniz.

İncirin henüz yeşil ama iyice sertleşmiş dallarına da bu usul uygundur. Uzun bir dalı 15cm uzunluklarında iki üç parçaya bölün. Her parçada bir yaprak kalmalı. Onu da çepeçevre kırparak küçültmelisiniz ki fazla su kaybı olmasın.

Yarı olgun dal çeliği yönteminde Ficus çeliklerinin köklenmeleri 1 ay ile 2,5 ay arasında değişir.

3) Suda köklendirme

» Suda köklendirerek çoğaltmanın Ficus türlerinde pek garantisi yok ama genelde oluyor. Salon bitkisi olan Ficus türlerinde şubat ayında başlatmak iyi olur. Böylece ilkbaharda havalar iyice ısınana kadar yeterince köklenmiş ve saksısında hızlıca gelişime başlamış olurlar.

4) Kök çeliği

Kök çeliği sayfasında anlattığım usulden biraz farklı bir yolla (yani kış uykusu zamanında uygulamak gerekmiyor) kök çeliğiyle çoğaltma yapabilirsiniz. Kök kalınlığı en az kurşun kalem kadar olacak. Kökün üst kısmını 1-2cm dışarda kalacak şekilde dikin. Sonra 2. maddedeki ‘kapalı’ yolla devam edin. Yandaki resimde gördüğünüz gibi bu usulle ilginç bonsai görünümlü şeyler yapmak mümkün. Bunun için ise kökün görselliğine dikkat etmek ve uygun derinlikte dikmek gerekiyor. Akdeniz kıyı kesimlerinde koca ağaç olan sokak benjaminlerinin dibini kazarak kök parçaları alabilir ve yandaki resimdeki gibi ilginç bonsailer yapabilirsiniz. Bir iki parça kök almak koca ağaca zarar vermez.

Daldırma ile üretim

İki çeşit daldırma var. Biri ‘basit daldırma’dır. İlkbaharda, incir ağacının toprağa yakın, çak kalın olmayan, esnek bir dalını eğin. Bunun bir kısmı 15cm gibi derinde toprak altında kalacak. O kısmın kabuğunu biraz yaralayın. Sonra gömün. Topraktan kurtulmasın diye üstüne ağır bir taş koyun. 1 yıl sonra ilkbahar başında sökün. köklenmiş yeriyle birlikte kesip alın. İstediğiniz yere dikin.

Diğer, ‘havai daldırma’ usulüyle yani ağacın üstünde bir dalı sphagnum yosunuyla sarıp köklendirmek zor iş. Bonsai meraklıları kısa sürede dallı budaklı minyatür ağaç görünümlü bonsai elde etmek için bu yola başvurur. Profesyonel bilgi ve özel köklendirme hormonları gerektirir. Onların havai daldırma usulünde kendi köklendirme yolları var. Burada ben tavsiye etmiyorum.

Aşı

İncirlerde aşı ilkbaharda, ağaç henüz uyanmadan yapılır. Amaç ya aynı ağaç üzerine farklı dalları aşılayarak aynı ağaçta iki-üç ayrı çeşit incir meyveleri elde etmektir ya da kökleri her toprağa uymayan incirleri kök hassaslığı sorunu olmayan incirlere aşılamaktır. 1 yaşındaki dal kış ortasında kesilerek alınır. Hafif ıslatılmış sphagnum yosunu ya da ıslatılmış perlitle naylona sarılıp buzdolabına konur. İlkbahar geldiğinde aşı yapılır. Dilcikli aşı gibi aşılar uygundur. Göz aşısı ise incir ağaçlarında haziran sonu – temmuz başı döneminde yapılabilir.

İnce dallı Ficuslarda aşı için kış ortasında dal alıp buzdolabında saklamak filan gerekmez. Hatta mevsim de öneli değil. Bunlarda aşının tutması daha kolaydır. Sadece aşılanan kısma poşet geçirip birkaç hafta kapalı tutmak ve bu süreçte direkt güneşten korumak gerekiyor.

Ginseng Ficus bonzaisinde kalın kökler üzerine ince dalları aşılarlar. Üretimden sayılmaz. Kolaya kaçılan bir bonsai taktiğidir. Bu yolla seri üretim(!) bonsailer yapılır. Bonsai kalitesi, sanatsal özelliği, estetik görünümü sıfırdır.

Tohumla üretim

Tohumla Ficus türlerinin fidanlarını üretmek biraz zor. Yukarıda dediğim gibi çelikle üretim hem kolay hem daha verimli sonuç veriyorken tohumla üretim abestir. Ancak yeni hibrit gibi çeşitler elde etmek için başvurulabilir. Ya da bonsai için tavsiye edilmiş Ficus tohumları almışsanız aşağıdaki yolu izleyin.

Çekirdeklerin çimlenmesi hem esintili hem çok nemli ortamda mümkündür.

Tohumları ekeceğiniz kasa, saksı vs. kap içini yarı yarıya perlit ile karıştırılmış Humuslu doğal gerçek toprakla ya da güvenenilir marka özel çimlendirme toprağıyla doldurun. Biraz bastırın. Sonra sulayın. Suyu emdikten sonra üst yüzey daha da sertleşmiş olur. Tohumların gömülme riski kalkar. Sonra üst yüzeyi çok ince bir tabaka ponza taşı ile örtün. Hatta tek tabaka ponza taşları serili olsun. Sonra tohumları serpin. Taşların arasında kaybolacaklar. Su fısfıslama aletiyle bol bol su fısfıslayın. Dışarda açık havada, esintili bir yerde bekletin. Sulamaları taşların üstüne ara sıra su fısfıslayarak yapın. Başka türlü sularsanız suyun kuvvetiyle tohumlar derinlere gömülebilir. Taşlar uzun süre kupkuru kalmayacak şekilde su fısfıslamalara devam edin.

Hava çok sıcak gidiyorsa ya da bulunduğunuz yerin havası fazla kuru ise gündüz boyu hava almayacak şekilde üstünü naylonla kaplayın. Geceleri sabaha kadar açık kalmalı.

Bir-iki ay içinde taşların arasından yeşil yaprakçıklar görünür. Mini fidanlar 4 yapraklı olduktan sonra söküp çok havadar toprak karışımı doldurduğunuz fincan saksılara dikin. Toprağı yarı yarıya perlitle veya kuvars kumuyla karıştırın. 1 yaşını aştıklarında artık toprağın bu kadar aşırı havadar olmasına gerek yok.