Filbahri Hydrangeaceae (Ortancagiller) familyasından bir bahçe bitkisidir. Eski bir adı limon çiçeğidir. Gerçekte limon ile hiçbir alakası yok. İngilizcede mock-orange derler. Yalancı portakal anlamına gelir. Filbahrinin birçok türü, hibritleri ve kültivarları var. Safkan türlerinden bahçe süs çalısı olarak yüzyıllardır en yaygın olarak Philadelphus coronarius türü yetiştirilir.
Filbahri (Philadelphus coronarius)
Özellikleri
Kışın yapraklarını döken, büyük çalı formunda gelişen filbahri nostaljik bahçe bitkilerindendir. Boyu genellikle 3 metreyi aşmaz. Gerekli budamalarla tek veya çift gövdeli, küçük bir ağaç şekli vermeniz mümkündür. Kendi haline bırakırsanız düzensiz çalı gibi gelişir.
Filbahrinin yaprakları kızılcık yapraklarına benzer. Fidanlarının gelişim tarzlarında da biraz benzerlik bardır. Bu iki bitkiyi az biraz tanıyanlar birbirlerine karıştırır. Ayırd etmek için ikisini de detaylı tanımak gerekir. Ya da ancak çiçek açtığı zaman hangisidir anlarsınız.
Bahçelerde kullanım amacı ilkbaharda hoş kokulu şahane güzel çiçekleri ve yaz boyunca sık dallarındaki yemyeşil yaprak güzelliğidir.
Philadelphus coronarius has türü kışın -35C dereceye kadar don olaylarına dayanır. Bunun kültivarları ve diğer filbahri türlerinin kış dayanıklılıkları farklıdır.
Filbahri yetiştirme, bakım
Şiddetli sıcak memleketlere pek uygun değildir. Buralarda binaların doğu ve kuzey cephelerine dikmelisiniz. Zaten fazla güneşe ihtiyacı yok. Diğer yerlerde de tüm gün boyu direkt güneş almayacağı yerlerde yetiştirmeyi tercih etmenizde yarar var. Çünkü filbahri gerçi ilkbaharda çiçek açıyor ama saatlerce direkt gelen güneş çiçeklerini çabuk soldurur. Ve ayrıca tomurcuklarını bozma riski var. Hem yaz boyunca güneşin saatlerce süren etkisi yaprak güzelliğini azaltır.
Toprak
Bahçeye dikince pek toprak seçmez. Ama saksıda yetiştirecekseniz toprağı dikkatlice hazırlamanız gerekiyor. Ayrıca koskocaman saksıda kullanmalısınız. Zira filbahri kökleri gayet serin toprakta olmak zorundadır.
Saksıda filbahri yetiştirmek için şöyle bir toprak karışımı yapmanızı tavsiye ederim:
3 ölçü torf toprak + 2 ölçü arazi toprağı + 1 ölçü iri taneli temiz dere kumu + 1 ölçü yanmış koyun gübresi veya akıllı gübre.
Sulamaları ihmal etmeyin
Filbahri kupkuru toprakta kalmayı sevmez. Buna göre sulamalara dikkat edin. Bahçede dikili ise yaz aylarında sulamaları suyun köklere ulaşacağı kadar bolca yapın. Saksıda ise daha dikkatli olun. Toprak üst yüzeyi 3-4cm derine kadar yeterince kurursa acilen bol bol su dökerek sulayın.
Filbahri budama sadece ilkbaharda..
Filbahri sadece ilkbaharda çiçek açar. Budamaları çiçekler solup geçince yapmanız lazım. Fazla geç kalmayın. Yoksa sonraki baharda pek çiçek açmaz. Budamayı ilkbaharda acilen yaparsanız iyi olur. Gecikirseniz hiç budamayın. Çünkü gür gelişim dönemi ilkbahardan yaz başına kadardır. Bu dönem gelişimlerini kaçırmamak zorundasınız. Erken davrandığınız takdirde budamaları da istediğiniz şekilde hiç çekinmeden yapabilirsiniz.
Filbahri fidanı üretimi
Philadelphus coronarius şu yollarla çoğaltılabilir:
1- İlkbaharda ilk çok serin günler geride kaldığı zaman tepe çeliği yöntemiyle. Çelikleri tepe yapraklı dallardan alın ama çok körpe yerlerinden değil biraz daha aşağıdan keserek almalısınız. Çelikler 10cm ile 25cm arası uzunlukta olacak. Daha uzunu iyi değil.
2- Olgun dal çeliği yöntemi kasım sonundan şubat başına kadar uygundur. Bunda çeliklerin niteliği son yıl yeni gelişmiş ama tam olgunlaşmış olmalıdır. Çeliklerin uçlarını keserek 25-30cm gibi uzunlukta ayarlayın.
3- Basit daldırma yöntemi.. Bunun zamanı ilkbahar ortasından yaz başına kadardır. Geçen yıldan kalma genç dallarda uygulanır.
4- Kök sürgünlerinden (piçlerinden) köklenmiş olanlarını kış sonunda veya sonbahar sonunda ayırmayla da çoğaltabilirsiniz.
Filbahrimin yaprakları çıkıyor sonra kuruyor. Birkaç çiçeği var ama keyifsiz duruyor. Toprağı iyi. Ne yapmalıyım?
***
Siz onun filbahri olduğundan emin misiniz? Zira benim bildiğim sadece ilkbaharda çiçek açar. Bu zamanda çiçeksiz olması lazım. Probleme gelince: Toprağı iyi olsa bile saksıda yetiştirilen bitkiler genellikle hatalı sulanır. Bu yüzden de özellikle iyi besleyici toprakta olan bitkiler ciddi zarar görürler. Şurada açıklaması ve çözüm yolları var: Toprağın kökleri zehirlemesi, yakması
Merhaba balkonda saksıda yetiştirmeyi düşünüyorum. Pomza, Lav taşı, Kiremit İrmiği, Cocopeat olan bir toprak yeterli gelir mi ne kadar sıklıkla sulanmayı sever?
***
Hayır sadece kocaman bir saksı ve normal toprak yeterli. Toprağa bir miktar ponza taşı katılabilir. Cocopeat hiçbir şekilde iyi değil. Birileri pazarlayacak ya bir şekilde insanları heveslendiriyorlar. Sadece para amaçlı saçmalıklar. Uzak durun. İnanmayın. Hele salon bitkileri için tam bir felaket, kök çürütücü bir malzeme.
Filbahriyi bahçemde güneş alan bir duvar dibine ektim. Bu yaz ikinci yazı. Henüz bırakın çiçeği tomurcuk bile göremedim. Nedeni ne olabilir?
***
Anlaşılan güçlenmeye ihtiyacı var. Zaten sadece ilkbaharda çiçek açar. Sabredin. Kökleri iyice güçlenecek. En az 1,5 metre büyüyecek. Sonra her ilkbaharda çiçek açacaktır.
Bu yıl fidancıdan filbahri aldım. 120cm civarıydı. Yapraklandi fakat bir tane dahi çiçek açmadı. Sorun ne olabilir?
***
Daha bir iki yıl iyi güçlensin. Acele etmeyin. Sorun yok. Zaten sadece ilkbaharda yılda bir defa çiçek açar.
Bir arkadaşımın bahçesindeki filbahrinin yakınında, herhalde toprakta tohumdan yeşermiş minicik bir filbahri var. Boyu iki santim var yok. Herhalde bu yaz çıkmış. Bir saksıda büyütebilir miyim? Nasıl bir toprağa dikmeliyim?
***
Şimdi rahatsız etmeyin. Kış sonunda söküp alın. Saksıda yetiştirmek için torf toprak + bulunduğu yerin toprağı ile karışım yapmalısınız.
Haziran başı bir köksüz dalı saksıya diktim. Tutar mı, sulama dışında yapmam gereken bir şey var mı?
***
Tutmaz.
Filbahri fidanı 3-4 çiçek açtı ama hiç kokusu yok. Güzel kokar diye dikmiştim sonradan değişir mi?
***
Uzun yıllardır hiç görmedim. Eskiden hatırladığım kadarıyla yakından koklayınca çok az, hafif, hoş bir kokusu vardı. Çevreye koku yaymazdı. Aklımda böyle kalmış. Ama bütün bilgi kaynaklarında kokusu övülüyor. Belki çeşitlerine göre kokulusu, kokusuzu vardır. Ayrıca bitkilerin çiçeklerinin çevreye koku salması ya gündüz saatlerinde ya gece saatlerinde ya da sabahın ilk saatlerinde olur. Bir de bazen havanın sıcaklık derecesine göre hiç koku salmadıkları olur. Bitkiden bitkiye değişen şeyler bunlar.
Bahçemde bulunan filbahri bitkimin yerini değiştirmek istiyorum. Bu mümkün müdür? 5 yaşında. Sökerken nelere dikkat etmeli yılın hangi ayında sökmeli ve dikeceğim yerin güneş koşulları ne olmalıdır?
***
İzmir iklim şartlarına göre biraz geç kalmışsınız. En uygun zaman aralık ayı idi. Eğer mecbur değilseniz şimdilik vazgeçin aralık ayını bekleyin. Veya mutlaka sökmeniz gerekiyorsa hemen bugünlerde yapın. Bir hafta bile gecikmeyin. Sökerken fazla derinlere giden kökleri çıkarmakla uğraşmak gerekmez. Fazla uzamış kalın kökler varsa, onları en azından 35cm’den kısa kalmayacak şekilde kısaltın. Buraların yaz şartlarına göre filbahrilere tüm gün direkt güneş altında kalan yerler uygun değildir. Büyük binaların doğu cephesi ve kuzey cephesi uygundur. Çünkü yaz aylarında doğu cephe sadece öğleye kadar güneş alır. Kuzey cephe ise yaz boyunca çok az güneş alır. Tabi eğer bitki binanın gölgesinde kalacak kadar binaya yakın ise. Bina yakınlığı mümkün değilse büyük ağaçlarının gölgesi de iyidir.