Asitli toprak

Bu asitli toprak bilgileri hobi olarak saksılarda çiçek yetiştirenlere yöneliktir. Ticari üretim yapan seracılara yönelik değildir. Tarım amaçlı da değildir.

Asitli toprak nedir?

Toprağın pH derecesi 7 ve civarı ise (6.6 – 7.5 arası) nötr kabul edilir. Aşağısı asitli, yukarısı alkalinlidir.

Kireç (kalsiyum karbonat) fazla olursa toprak alkalinli olur. Az olursa asitli olur. Bu çok kesin bir kural değil ama en kısa açıklaması budur. Hem asitli toprak demek tamamıyla kireçsiz, kalsiyumsuz toprak anlamına gelmez.

Asitli toprak isteyen bitkiler için torf adı verilen çürüntülü karışım (hazır satılan poşet topraklar) kullanmalısınız. Ya da ormanların karışık türlerden bitkilerin yoğun gelişim gösterdiği kenarlarından üst yüzey çürüntülü toprağı bulabilirseniz bu daha iyidir.

Asitli toprak sevmeyen bitkilere hazır torf topraktan kullanmak zorunda iseniz toprağa bir miktar pirinç kadar küçük taneli mıcır karıştırın. Mesela 5 litre hacimdeki torf toprağa yarım su bardağı mıcır yeterli olur.

Bitkilerin çoğunluğu hafif asitli ve nötr toprakları sever. Sadece asitli toprak isteyen türler ve sadece alkalinli toprak isteyen türler azdır. Asitli toprak isteyen bitkilerin en başında açelya vb. Rhododendron türleri gelir. Bunların toprağında asitlilik – alkalinlilik dengesi asitlilik yönünde olmalı.

Toprağın asitliliğini korumak ya da arttırmak

Bütün mesele bitkilerin geçirdikleri evrime göre topraktan demir alma becerisiyle ilgilidir. Demir eksikliği insanlarda sağlık sorunlarına yol açtığı gibi bitkilerde de sağlık sorunlarına yol açar. Bazı bitkilerin bünyesi sık yağışlı iklimlerde çok az kireçli topraklara göre yapılanmıştır. Yani toprağın pH derecesi oldukça düşüktür. Fazla bitki gelişimi ve fazla bitkisel çürüntülerle toprağın humuslulaşması ve içerdiği kirecin yağışlarla eriyip derinlere inmesiyle en üst yüzey toprak tabakası asitli hale gelmiştir (yani toprağın pH derecesi 7’nin altındadır). Açelya vb bitkilerin kökleri öyle topraklardan demir alabiliyor. Eğer toprağın pH derecesi 7’den yüksek olursa, toprak ne kadar demirli olursa olsun kökler demirden yeterince istifade edemiyor ve bitkinin ölüm süreci başlıyor. Yeryüzündeki çoğunluk bitki türleri ise öyle bir probleme sahip değildir. Kökler toprakta az demir olsa bile -eğer pH aşırı yüksek boyutlarda yüksek değilse- demir almada beceriklidir.

Salon bitkileri için hazırlanmış genellikle 500ml plastik şişelerde satılan özel bitki besinleri faydalı elementlerin yanı sıra çeşitli faydalı asitler katılarak hazırlanmıştır. Toprağın asitliliğinin azalıp kaybolmasının önüne geçer ve hem de gübre gibi bitkileri besler.

Çay posası

Serin toprak isteyen bitkilerin (bunlar genellikle tropikal olmayan türler ve subtropikal türlerdir) diplerine çay posası yaymak kökleri sıcaktan ve kurutucu hava akımlarından koruyabiliyor. Asitlilik açısından değil ama bu açıdan faydalıdır. Zambak (lilium), ortanca, yıldız çiçeği, açelya.. Suladıktan sonra, sıcak havada çay posası nem kaybederken toprağın ısısını çeker ve toprak serin kalır.

Tam tropikal olup kökleri toprak yüzünde gelişen bitkilerin köklerinin korunmasında da faydalı olur (meselâ barış çiçeği ve antoryum). Çünkü o türlerin kökleri fazla havadar ortam istediğinden toprak yüzeyinde gelişiyor. Toprak dışına çıkabiliyorlar. Çay posası toprak dışına çıkan kökleri hem sıcaktan ve güneşten korur hem de havasız bırakmaz. Bu tip salon saksı bitkilerinin kökleri yukarı yönelip saksı dışına çıkınca çok değil sadece kökleri kısmen örtecek kadar çay posası yayabilirsiniz.

Çay deminin toprak düzenleyiciliği

Çaydaki tanen maddesi (tannik asit) toprağa asitlilik kazandırabilir. Aynı madde kestane toprağında da var. Demlikte çay saatlerce beklediğinde çay yapraklarındaki alüminyum dem suyuna karışır. Beyin sağlığı için zararlı olduğundan dolayı demlediğiniz çayı 4 saat içinde bitiremezseniz bir daha içmeyin. Onunla saksı çiçeklerinizi sularsanız hem tanik asit hem alüminyum toprağa asitlilik kazandırır. Ayda veya iki ayda bir defa çiçeklerinizi bununla sulamanız asitli toprak istemeyen bitkiler için bile faydalıdır. Çay posalarınızı bahçeniz varsa ve ortancalarınız varsa onun dibine dökün. Çiçek renginin dümdüz pembe değil morumsu veya mavimsi olmasını sağlayabilir. Pembe çiçek açan sardunyaların çiçeklerinin daha canlı pembe olmasını sağlar. Arap küpesi‘nin çiçeklerinin daha kırmızımsı ve daha parlak olmasını sağlar. Pembe çiçekli birçok türde toprağın pH derecesi renk tonunda farkedilir derecelerde farklılaşmalara yol açıyor.

Kahve telvesi

Kahve telvesi ve filtre kahveden geri kalan posa asitli toprak isteyen bitkilerin dibine dökülürse kireçli suyun asitliliği bozmasının biraz önüne geçiyor. Şekerli olmalarının zararı yok. Sadece toprakta fazla böceklenme yapar. Bunları varsa bahçeye ya da kompost kovası varsa ona dökün.

Saçı Kıbrıs (Demir sülfat)

Bitkilerin demir eksikliğinde toprağa karıştırılıp gübre gibi kullanılan madde. 1 litre suya tepeleme dolu olmayan 1 tatlı kaşığı karıştırıp eritin. İlkbahar başında ve yaz ortasında olmak üzere iki defa verin. Tavsiyeler genelde bu şekilde.

Fakat demir bileşikleri çeşitli olup demirsülfattan başka maddeler de saçı kıbrıs diye yanlışlıkla satılabiliyor. Onların etkisi aynı olmayabilir ya da kullanım oranı farklı olabilir. Daha kötüsü, demir eksikliğini anlamak sanıldığı gibi bitkilerdeki sarımsı çıkan yeni yapraklardan teşhis edilemez. Problem bambaşka sebeplerden kaynaklanıyor olabilir. Magnezyum eksikliği, köklerdeki nematod pazaritleri vesaire problemler varsa demir takviyesi işe yaramaz. Fazla titiz olmayın. Canınızı sıkmayın. Saçı kıbrıs kullanabilirsiniz. Faydası olabilir de olmayabilir de.. Saksılarımızdaki problemi anlamak için laboratuvar analizleri yaptıracak değiliz. Bu bizim gibi hobi sahiplerinin değil sera / tarla sahibi üreticilerin yapması gereken iştir. Biz hobimiz icabı uğraşıyoruz. Başarılı olup olmamamız bize ne bir şey kazandırır ne de bir şey kaybettirir.

Demir pası

Bazı insanlar çömlek veya plastik saksı yerine paslı teneke saksıları tavsiye eder. Kökler demir pasından demir alabiliyormuş. Bazı insanlar da toprağa paslı demir karıştırmayı tavsiye eder. Bunların faydası her zaman mümkün olamaz. Fazla güvenmeyin. Toprağın pH derecesi fazla yüksek ise topraktaki demir işe yaramaz. Ya da toprağın dengesi bazlaşma ve tuzlaşma yüzünden bozulmuş ise kökler yine demir ve diğer bazı önemli elementleri alamaz. Yani öncelikle toprağın kimyasal dengesinin sağlıklı olması şarttır. Yıllarca aynı saksıda aynı bitki, aynı toprak iyi değil. O toprağın dengesi adamakıllı bozulur ve ne demir ne gübre hiçbir şey artık o toprağa fayda sağlamaz. Bitkinin bünyesindeki güçten düşüş aniden ölüme sebep olur. Onun için bitkilerinizi 4 yıldan fazla aynı toprakta aynı saksıda tutmayın. Çok az, nadiren, bazı bitkiler (örneğin barış çiçeği) aynı toprak-aynı saksı içinde 10 yıl bile dayanabilir. Onlar istisna.

Demirin fazlası ise yine dengeyi bozar. Bu sefer bitkinin kökleri topraktan kalsiyum alamaz. Kalsiyumsuz kalmak demirsiz kalmak gibi ölümlere yol açar. Demir de kalsiyum da bitkiler için olmazsa olmaz önemlidir. Ayrıca fazla demir köklerde zehirlenmelere ve çürümelere yol açar. Bu riski de düşünün.

Toprak dengesinde başlıca denge unsurları demir ve kalsiyum değildir. Mesela potasyum fazlalığı bazı türlerin köklerinin topraktan kalsiyum alamamasına sebep olabiliyor. Potasyumca zengin olan sardunya özel bitki besinini başka bitkilerinizde kullanmamalısınız. Sardunyalarınıza çevrenizdeki bahçelerden parklardan aldığınız doğal gerçek topraklardan kullanırsanız sardunya besini kesinlikle vermeyin. Çünkü topraklarımız potasyumca gayet zengindir. Haricen zengin potasyum takviyesi fayda değil zarar getirir.

Kabak rendesi

Asitlilik sağlamanın bazı sağlıklı yolları var. Mesela çiğ yemeklik kabak püre edilip bitkinin dibindeki toprak eşelenerek karıştırılabilir. Tuzsuz çiğ domates püresi de aynı şekilde iş görebilir. Ya da iki ayda bir, birkaç damla limon (veya birkaç damla sirke) sulama suyuna karıştırılır. Kamelya, gardenya, açelya, ful gibi bitkilere. Ama hem dış mekanda bulunan hem büyük saksıda olan bitkiler için uygundur. Kapalı ortamlarda çürüme, kokuşma, böceklenme ve bitkilere hastalık yapıp çürütme etkisi olur.

Limon tuzu

Toprağın asitliliğini korumak için şöyle yaparsınız: 8 litre kadar suya küçük bir kuru nohut büyüklüğünde limon tuzu karıştırıp iyice eritin. Üç gün bekletin ki tortusu iyice dibe çöksün. Sonra suyu sarsmadan üst kısmı alın ve asitli toprak isteyen bitkileri (özellikle açelyaları) bu şekilde kireci kırılmış su ile sulayın. Fakat bu uygulamaları doğru bulmayanlar da var. Limon, sirke, limon tuzu uygulamalarında bu sefer toprakta bazlaşma tuzlaşma gibi oluşumlar olur ve toprağın dengesini bozar deniyor. Ama aynen bu tarifimdeki gibi yaparsanız zararı olmaz.

Yağmur suyu toprak asitliliğinde faydalı mı?

Yağmur, kar sularının ne derece kireçsiz olduğu tartışmalı bir konu. Kalsiyum karbonat zerreleri havadaki tozlardan pek eksik olmaz. Daima ordan oraya savrulurlar. Kalsiyum her yerde var. Mesela rüzgar kiremitlerde biriktirir. Ağaç dallarında biriktirir. Rüzgarın getirdiği tozlar yağmur damlalarıyla karışabilir. Nitekim çoğu zaman çamurlu yağmur yağdığına şahit olmuşuzdur. Doğada ağaç tepelerinde kökleri açıkta yetişen orkideler kalsiyumu bu şekilde gayet kolayca alıyor (eğer alamasaydı yaşaması imkansız olurdu -hiçbir bitki kalsiyumsuz yaşayamaz). Yağmur suyunu ne şekilde biriktiriyorsanız bir şekilde kireç (kalsiyum karbonat) tozları karışacaktır ya da karışıyordur. Yine de musluk suyu kadar aşırı kireçli olabilmesi mümkün değildir. Zaten su bekletilince kesinlikle dibe çökerler. Yani yağmur ve kar suyu biriktirebilirseniz asitli toprak isteyen bitkileriniz için en iyi su budur.

Bitki besinlerinin etkisi

Çiçekcoşturan, Vilmorin vb marka bitki besininin üzerindeki yazıları okursanız çok sayıda asit çeşitleri ihtiva ettiği yazılı. Toprağın asitliliğini korumada mutlaka iyi etkisi olur. Benzer bitki besinlerinde de, üzerinde yazmasa bile bitkilere faydalı asitler var. Düzenli şekilde ve devamlı bitki besini verilen bitkilerin toprağında birkaç ay sonra asitlilik zararlı boyutlara varmasa bile bu sefer tuzlaşma birikimleri problem olabiliyor. Bundan dolayı, sulamaları mutlaka saksı alt deliklerinden su dışarı sızacak miktarda su ile yapın ki fazla tuzları çözüp dışarı götürsün. Bu sayede toprağın dengesi bozulmaz.

Ayrıntılı bilgiler

Hiçbir şeyi abartmamalısınız. Buna dikkat edin. Asitliliği arttırayım derken bitkilerin kalsiyumsuz kalmalarına yol açabilirsiniz. Dünyada kalsiyuma (dolayısıyla kirece) ihtiyacı sıfır olan hiçbir bitki türü yoktur. Kalsiyumsuz kalmanın sonu felakettir. Toprağı asitlileştirme çalışmalarınızda aşırıya kaçmayın.