Meksika’nın orta kısımlarına özgüdür. Yaşam alanları denizden uzak karasal iklimli ve 1400m ila 1900m yüksek rakım yerlerdir. Buna rağmen oralar tropikal-subtropikal geçiş kuşağında olduğu için kışın ağır soğuklar olmaz. Kış ayları biraz soğuk ve kurakça geçer. Genelde volkanik kayalar arasında, kireç taşlı topraklarda ve yamaçlarda bulunurlar.
Echinocactus grusonii türünü sarı dikenleri sayesinde diğer yumruk kaktüslerden ayırt edebiliriz. Fakat has tipinden başka beyaz dikenli ve bir de neredeyse dikensiz gibi form‘ları vardır. Yetişkinlerinde 30’dan fazla köşeler olur. Küçük saksılarda satılan mini yavrularda ise köşeler belirgin değildir. Dikenlerin çıktığı düğmecikler kabartıların ucundadır ve bu haliyle mini yavruları biraz memeli kaktüslere benzerler.
En çok sevilen, beğenilen kaktüslerden olan E. grusonii altın fıçı kaktüsü açık havada enine boyuna 1m’den fazla büyüyebilir. Doğru-elverişli şartlarda hızlı büyür ama kısa ömürlüdür. 30 yıl kadar yaşar (gerçi 50 yıldır yaşadığını iddia eden yaşlı meraklıları var). Kış soğuklarına en fazla -8C dereceye kadar dayanır. Çiçek açma erginliğine gelmesi genelde 20 yaşından sonra olur. Çiçekleri kendi cüssesine göre epey küçük (4-5cm çapında) ve sarı olup tepe kısmından açarlar.
Dikenlerinin tehlikesinden başka toksik ya da zehirli vesaire hiçbir tehlikesi yoktur. Sadece dikenlerine karşı dikkatli olmalısınız.
Bakımı, hızlı gelişimi
Echinocactus grusonii gece ısısının fazla yüksek kalması durumunda yaz boyunca yerinde sayacaktır. Gerçi gece ısısı 20C dereceyi fazla aşmıyorsa önemli değil. Ama aşıyorsa gece sabaha kadar esinti alması şart. Yoksa gelişemez. Hava akımları gece karanlık saatlerde önem taşıyor.
Günde en az 6 saat kesintisiz güneş ister. Hızlı gelişim için sıcak yaz aylarında tam öğle saatlerinin güneşini filtrelenmiş halde almalıdır. Mesela haziran ortasından ağustos ortasına kadar saat 11:30 ile 17:30 arasında güneş ışınlarını sera tülü ile filtrelenmiş olarak almalı. Diğer gündüz saatlerinde ve yılın diğer aylarında güneşi tam direkt almalı. Güneş yetersizliğinde yuvarlak değil, silindir gibi ya da kalın bir çubuk gibi gelişecektir.
Bu arada, her ne kadar hızlı gelişir desek de büyüdükçe gelişimi bize bir hayli yavaşlamış gibi gelir. Aslında yavaşlamıyor. Bunu daha iyi anlamak için dikenlerin geliştiği düğmeciklerin sayısını düşünün. Hızlı gelişiyor diye düşündüğümüz mini halinde iken yılda kaç tane yeni düğmecik oluşuyor, büyüdüğü zaman yılda kaç tane düğmecik oluşuyor? Bunları hesaba katarsak tam tersine, büyüdükçe gelişimi daha da hızlanıyor anlamını çıkarabiliriz.
Toprak
Güçlü, sağlıklı, dirençli gelişim için altın fıçı kaktüsüne çok geçirgen, hafifçe killi, yeterince humuslu toprak ve biraz da gübre karışımı yapın. Örneğin sadece şu maddeleri eşit oranlarda karışım yapsanız uygundur: Doğal humuslu toprak + torf toprak + iri taneli tertemiz dere kumu + ponza taşı + fındık taneleri kadar mıcır + yanmış koyun gübresi. Dikkat: Humuslu doğal toprak eğer nematod içerme riski taşıyorsa önce solarizasyon‘a tabi tutmalısınız. Mıcır ise, hepsi eşit ölçülerde dedim ama mıcırı yarım ölçü katın.
Toprağını aynen yukarıda anlattığım gibi yaparsanız gübre veya bitki besini istemez. Her iki yılda bir toprağı yenileyin. Bu sayede çok hızlı büyür. En sağlıklı ve hızlı gelişim ancak bu toprak karışımında mümkündür.
Eğer altın fıçı kaktüsünüze doğal toprak kullanmadıysanız kaktüslere özel bitki besininden ilkbahardan sonbahara kadar ayda bir defa vermeniz kesinlikle gereklidir. Örneğin 3 ölçü torf toprak + 1 ölçü iri taneli temiz dere kumu + 1 ölçü ponza taşı karışımı uygundur ama bitki besini vermek bunda şarttır.
Saksı
Cüssesine göre gereğinden biraz büyük saksı kullanın ki kökler rahatça serpilsin, hem fazla sıcağa maruz kalmasın ve kaktüsün gelişimi de buna paralel olarak hızlı olsun. Yüksek rakım yarı çöl iklimi bitkisidir. Yaz boyunca gece serinliği sever. Dikkat: Köklerinin sürekli sıcak toprakta olması iyi gelmez. Bu durumda, suladığınız zaman ani çürüme baş gösterebilir. Büyük saksı ve bol toprak sayesinde kökler sıcak havanın etkisinde fazla kalmayacaktır. Özellikle yaz ayları çok sıcak olan memleketlerde iseniz, buna çok daha fazla önem verin.
Sulama
Echinocactus grusonii altın fıçı kaktüsü için bazı kaynaklarda yazın sık sık bol bol sulayın diyorlar ama yanlış ve zararlı. Zaten bilmelisiniz ki kaktüsler kupkuru toprakta olup bünyesinde biraz su kaybına uğramış olsa bile eğer hava şartları uygunsa gelişime devam ediyor. Böyle ilginçlikleri var. Ama elbette bünyesinde su kaybının fazlalığı ölçüsünde yapısında yer yer bozulmalar olur. Kısaca, sulamayı aşağıda anlattığım gibi yapmanızı tavsiye ederim.
Sıcak yaz ayları boyunca toprak kupkuru olduğu zamanlarda bol bol su dökerek sulayın. Bundan biraz daha sıklıkta sularsanız, eğer yeri çok havadar ise hiç zararı olmaz. Esas tehlike bulunduğu yerin gece saatlerinde çok sıcak ve havasız olmasıdır. Bu şart tüm kaktüsler için tehlikelidir. Sular sulamaz hızlı bir şekilde haşlanmış gibi bir hale gelip ölme riski büyük. O günlerde ne olursa olsun hiç sulamasanız daha iyi olur. Ayrıca yaz boyu sulamalarını günün en serin, daha doğrusu toprağının en serin olduğu saatlerde yapmanızı tavsiye ederim.
Diğer zamanlarda ise (ilkbahar başı, sonbahar sonu ve kış aylarında) toprağı adam akıllı kupkuru olunca iki hafta daha beklettikten sonra sulayın. Bulunduğu yer kışın fazla soğuk oluyorsa kış boyunca hiç sulamayın.
Üretimi
Altın fıçı kaktüsü genelde iyice büyümeden yanlardan yavru vermez. Bu sebeple üretimini genellikle tohumlarıyla yaparlar. En iyi zaman kış sonu/ilkbaharın en başı dönemidir.
Önce aynen yukarıda anlattığım gibi bir toprak karışımı yapın. Bu karışımı tohumları ekeceğiniz saksıya doldurup düzleyin. Sonra üzerine 3cm derinliği olacak bir tabaka şeklinde steril köklendirme toprağı yaymanız gerekiyor. Ondan sonra iyice sulayın. Saksı alt deliklerinden bol bol su dışarı çıksın. Birkaç gün havalandıktan sonra tohumları 5cm aralıklarla çeyrek santim veya 2mm derine gömün ve usulca sulayın.
Echinocactus grusonii tohumlarını ektikten sonra saksıyı açık havada, güneş almayacağı bir yerde bekletin. Ara sıra sulayın. Hava sıcaklığı 25C derece dolaylarına yükseldiği günler geldiği zaman güneşli yere almalı ve yine ara sıra sulamalısınız. Eğer güneşli yere aldıktan sonra sulamaları ihmal edecekseniz, toprağın sık sık kupkuru olma riski varsa, saksının üzerini hava geçirmeyecek şekilde naylonla kaplayın. Böylece toprak hiç kurumaz. Ama çimlenme başlar başlamaz naylonu kaldırmanız lazım.
Tohumlar çimlendikten sonra fidelerin minicik halleri kırmızıdır. Daha sonra yukarıda bakım bilgilerinde anlattığım şekilde tam öğle saatlerinin güneşini filtreli alması gerekiyor. Yoksa fazla yakıcı güneş etkisiyle mini altın fıçı kaktüsü fideciklerinin gelişimlerinin durması, kuruyup gitmeleri mümkündür. Tam bir yıl aynı saksıda dursunlar. 1 yıl dolduktan sonra haziran ayında tek tek küçük saksılara uygun toprak karışımı ile aktarırsınız.
Bir kaktüs meraklısı ve kolesiyoneri olarak eklemek istediğim şeyler var. Emeğinize sağlık lütfen beni yanlış anlamayın. Echicactusler en uzun ömürlü kaktüslerden biridir. 100 yaşını açmış örnekleri var. ..’de 80 yaşında devasa boyutta olanı var. Boyutu ise 1 tona kadar büyüyebiliyor. Soğuklara -15e kadar dayanıyor diye biliyorum. Hatta Ankarada bazı yerlerde dışarda görüp çok şaşırmıstım ama belki kışın söküp korunaklı yere alıyorlardır. Elimde bolca bu kaktüsten mevcut aslında opuntialar kadar dayanıklı diyebilirim.
***
Rica ederim yanlış anlayacak bir şey yok ve katkınız için teşekkür ederim. 30 yıl yaşadıkları benim şahsi iddiam değil. Birçok ciddi kaynaklarda öyle yazmışlar. Ayrıca yazı içinde daha uzun ömürlü olduğunu söyleyen yaşlı meraklılar olduğunu belirtmiştim. Öte yandan söz konusu iddia tüm Echinocactus türleri hakkında değil, sadece Echinocactus grusonii türü hakkındadır. Dikkat ederseniz sayfanın konusu da sadece bu tür hakkında. Ankara’dakinin hangi tür olduğunu bilmem ama Soçi’de sürekli bahçeye dikili yetiştirenler var (Echinocactus grusonii türünü). Demek ki Karadeniz’in etkisinde soğuk kış yağışlarından zarar görmüyor. Muhtemelen dikmeden önce oradaki toprağı boşaltıp uygun süzek toprak doldurmuşlardır. Bahsettiğiniz ticari sitenin adını silmemin sebebi ise pekçok benzeri ticari siteler yazılarımı izinsiz hırsızlama kullanıyor, kaynak belirtmiyor, üstelik ara sıra gelip bazı yazılarım altına yorum yazarak sitelerinin adlarını veya linklerini yazıyorlar. Hepsini siliyorum elbette. İstisnası yok. Ne yazık ki herkes birbirinden bir şeyler koparma derdinde. Ben günlerce araştırmalar yaparak, onlarca ayrı kaynakları okuyarak ve kendi tecrübelerimim kuvvetli ışığında yazdığım halde, yazılarım hiçbir yerin kopyası veya birebir tercümesi olmadığı halde yine de yazılarımın çoğunda faydalandığım kaynakları belirtiyorum. Kolaya kaçıp birkaç saniyede aynen kopyalayanların ise kesinlikle kaynak belirtmesi gerekirdi ama o duyarlılık, o saygı yok.