Asplenium nidus Aspleniaceae (Süpürgemsigiller) familyasından, iri-uzun yaprakları muz yapraklarına benzeyen bir eğrelti otu türüdür. Doğal yaşam alanları en batıda Afrika’nın doğusundan en doğuda Havai’ye kadar tropikal ve subtropikal bölgelerin ormanlarıdır.
Özellikleri
Yaprak kenarları düz, kıvrımlı, dalgalı, yaprak uç kısımları parçalı, ayrıca yaprak uçları bir hayli dar ve uzun olan şekillerde birkaç varyetesi türetilmiş. Fotoğrafta sade bir çeşidini görüyorsunuz.
Asplenium nidus
Yapraklarının uzunluğu 50cm ile 150cm arasında değişir. Yaprak genişliği ise 10cm – 20cm arasındadır. Fakat çiçekçilerde saksılarda gördüğümüz örnekleri doğal ölçülerine göre bir hayli küçüktür. Bunlar ancak sürekli dış mekanda yetişirse devleşebilirler.
Rize’nin doğal bitki örtüsü arasında gördüğümüz benzer eğreltiler aynı türden değildir. Küçük yapılıdırlar.
Habitat
Asplenium nidus bir epifit olduğundan ağaçlar üzerinde yaşar. Gerçi orman zeminlerinde de görülürler. Eski yaprakları aşağı yönelip yaşadığı ağaç dalına veya ağaç gövdesine yapışık gibi kalarak kurur. Üst üste birikip kuruyan yapraklarıyla çürüntü yığını oluşur. Ve böylece Asplenium nidus eğreltileri sanki ağaçların üzerinde birikip kalmış kapkara çürüntü yığınları üzerinde gelişmiş gibi görünürler. Çürüntü yığını arttıkça kökleri daha iyi nemli ve toprağımsı ortam kazanmış olur. Zaman geçtikçe çürüntü yığını çoğalır ve bitki daha da güçlü gelişir, devleşir.
Eşeyli üremesi (çiçeksiz bitki türlerinden olduğu için) tohumla değil spor adı verilen tozumsu tanelerle oluyor. Sporlar olgun yaprakların alt yüzeylerinde oluşur.
Toksik etkisi
Yoktur. Zehirli filan değil. Çocuklar ve ev hayvanları için güvenlidir.
Kışa dayanıklılık
Don olaylarına pek dayanamaz. Kuzeyli rüzgarları direkt almazsa -2C derece gibi çok hafif don olaylarına yıpranarak dayanır. Bu şartlarda tüm yıl dış ortamda açık havada güzelce yetişir. Kışın ne kadar yıpranırsa yıpransın ilkbaharda kendisini hızla yenileyecektir.
Yetiştirme, bakım
Esasen iklimi uygun yerlerde tüm yıl boyunca dışarıda yetişmesi gereken bitkilerdendir. Bu bitkinin iç mekanlarda bakımı daha doğrusu sağlıklı bir şekilde yaşaması bildiğimiz aşk merdiveni ve Arap saçı ile aynı şartları (son derece havadar ortam) gerektirir. Eğer bu iki türden biri sizin odanızda, ofisinizde gayet sağlıklı gelişim gösteriyorsa orada aynı şekilde Asplenium nidus’u da sorunsuzca yetiştirebilirsiniz. Ofis ortamlarına gelince: tavsiye etmem.
Orta kuvvet ışık yeterli. Evlerin adeta karanlık kalan dip köşe yerlerinde tutmayın. Isıtıcı/yakıcı güneş ışınlarının yapraklara direkt gelmesini de engelleyin. Ancak sabah erken saatlerinin güneşinin direkt gelmesi hava şiddetli sıcak değilse çok faydalı olur.
Asplenium nidus serinde de gelişim gösterir. Gün boyu çoğunluk saatlerde ısı 12C derece ve altına düşerse gelişimi durur.
Salonlarda bulunduğu yer püfür püfür havadar olmalıdır. 10C dereceden soğuk ve 30C dereceden daha sıcak günlerde ev içi hava cereyanlarından koruyun. Ama açık pencereden üzerine hava akımları gelmesi her halükarda faydalıdır.
Havasız odalarda yapraklarına ikide birde su püskürtmeyin. Sadece hastalık yapmaya, yaprakları mahvetmeye yarar. Havasız ortamlarda sularken bile yaprakları ve merkez iç kısmı ıslanmayacak şekilde sulamanız şart. Evlerin kendine has hava nemliliği bu eğrelti otuna da gayet yeterlidir. Esas hayati ihtiyacı hava akımlarıdır. Bozulmasında etken havanın neminin yetersizliği değil ortamın bu türe hiç uygun olmayışıdır. Eğer yetiştirmeye çalıştığınız mekanda hava neminin düşük olduğuna inanıyorsanız ⇒ şu sayfadaki çözüm yollarına bir göz atın.
Toprak ve saksı isteği
Sürekli dışarıda duranlara ayrı, iç mekanlarda yetişenlere ayrı toprak ayarlamak gerekir. 4 ölçü humus katkılı torf toprak + 1 ölçü dere kumu + 1 ölçü ponza taşı.. Hepsini harmanlarsanız Asplenium nidus için ideal bir toprak karışımı olur. Dış mekanlarda yetiştirilenlere ise 3 ölçü humuslu doğal toprak (orman kenarı çalılıklarının dip çürüntülü toprağı) + 1 ölçü dere kumu ile karışım yapın.
Asplenium nidus mümkün mertebe büyük ve yayvan saksı ister. Üç yılda bir nisan ayında sökerek fazlalıkları ayırın. Toprağının çoğunu giderin ve yeni toprak karışımı ilavesiyle aynı saksıya tekrar dikin. Bu işi 4 yılda bir de yapabilirsiniz. Çok hızlı gelişip saksıyı tamamen doldurursa iki yılda bir yapmak da gerekebilir.
Sulama ve bitki besini
Toprak üst yüzeyinde kayda değer bir kuruma görmedikçe sulamayın, bekleyin. Soğuk zamanlarda/mekanlarda daha fazla kuruma oluncaya kadar bekleyin. Yeterli kuruma olduğu zamanlarda saksı alt deliklerinden su dışarı çıkacak şekilde bol bol su dökerek sulayın.
Bitki besini pek gerekmez. Eğer gayet geniş bir saksıya dikmişseniz (ki zaten öyle gerekiyor) sadece en kenarlardan toprağı eşeleyerek oralara iki ayda bir defa kuru yapraklar, muz kabukları, elma kabukları tıkıştırın. Gerisini topraktaki mikroorganizmalar halledecektir. Saksı yeterince geniş değilse böyle şeyler sakın yapmayın. Onun yerine nisandan kasıma kadar ayda bir defa genel kullanım sıvı bitki besininden tavsiye miktarı iki misli sulandırarak (dozajı yarıya indirerek) vermelisiniz.
Üretimi
Asplenium nidus üretimi çok zordur. Sporlarıyla üretim yolu için uygun ortam sağlamamız lazım. Başaramayız. Rizom gibi olan dip kısmının bir hayli kalınlaşmasından sonra ortadan ikiye veya dörde bıçakla keserek, bölerek çoğaltılması tavsiyeleri var. Ayrıca yaprak parçalarıyla üretim yolu var. Bir de doku kültürü tekniği var.
… … diye şu anda moda diye her yerde satılan bir eğrelti türü var. Çok hoşuma gitti fakat dayanıklılığını ve bakımını bilmediğim için almadım. Bakımı hakkında bir bilginiz var mı?
***
İyi ki almamışsınız. Tebrik ederim. Hele kış ortasında alırsanız yüzde yüz kesinlikle siz alır almaz ölmeye başlarlar. Eski tip, yeni tip, moda veya modası geçmiş her tür salon bitkisi kış aylarında alınıp evlere getirildiğinde hemen ölmeye başlıyorlar. Sonra millet gelip bana soruyor. Sizin gibi önceden sorsalardı kesinlikle almayın derdim. Yıllardır her kış aynı tantana. Çiçekçilerde de nasıl bir anlayış varsa, mallarını satmak için her türlü yalana başvururlar.
Asplenium nidus anca sporla üretiliyor. Yavru veya sürgün atma özelliği yok. Hatta büyüme noktası körelirse bitki bir daha buyumeyerek zamanla ölüyor. Diğer başka çeşit aspileniumlar var onlar rahatlikla dediginiz gibi bölünerek çoğaltılıyor.
***
Uyarınız için teşekkür ederim. Kökten ayırma, bitkileri ve kalabalıklaşmışlık ifadelerim sanki dip sürgünleri verecekmiş de onların ayrılması söz konusuymuş gibi görünüyor. Anlaşılan uykulu halimle öyle yazmışım. Aslında bu türün çoğaltılması konusuna değinmeyecektim. Her neyse araştırmalarımda rizom gibi olan dip kısmının kalınlaşmasından sonra ortadan ikiye veya dörde bıçakla keserek bölerek çoğaltılması bilgilerine ulaşmıştım. Çok kısaca yazayım derken garip bir bilgi ortaya çıkmış. Yaprak parçalarıyla çoğaltılması tekniği de var. Bir de doku kültürü tekniği var. Sırf sporla çoğaltılsaydı kültivarlarının çoğaltılması mümkün olmazdı. En yakın zamanda bu bilgileri doğru kaynaklardan araştırarak yukarıda çoğaltılması konusuna eklerim. Tekrar teşekkür ederim.