Nadas
Eski usul tarımcılıkta toprağı bir iki yıllığına nadasa bırakma uygulamaları vardı. Yani bir arazide bir yıl tarım yapılır, bir yıl tarım yapılmaz. Veya 2-3 yıl tarım yapılır, 1-2 yıl tarım yapılmaz. İşte bu molalalara nadas denir. Nadas öncesi toprağı sürer, bırakırlar. Ve nadas sürecinde toprakta doğanın pekçok bitki türleri kendiliğinden yoğun bir şekilde gelişir. Çoğunluğu kısa ömürlü otlardır. Birkaç ayda kururlar ve kökleri toprakta çürür. Dolayısıyla toprağın karbon oranı yükselir. Sonra insanlar yeniden mahsul yetiştirmek amacıyla tarlayı sürerek, çapalayarak alt üst eder ve hayvan gübresi katarlar.
Hayvan gübreleri hem toprağa bitkilerin ihtiyacı olan çeşitli elementleri kazandırır hem de toprağın karbon oranını arttırma faydası var. Ayrıca hayvan gübrelerinden toprağa geçen tuzluluk nadas sayesinde asla tehlikeli boyutlara yükselmez. Çünkü nadaslı yıllardaki yağışlar ve yetişen otlar o tuzlulukları iyice dağıtmış, farklılaştırmış olur. Kısaca, eski usul nadaslı ve hayvan gübreli tarım günümüz tarım tekniklerinden bin kat daha üstün, tam bir doğa dostu tarımcılıktı.
Bahçemizde bilinçli uygulama
Aşağıdaki bilgiler size karışık, çok uzun vadeli ve zor gelebilir. Eğer önceden iyi bir planlama yaparsanız hiçbir zorluğu ve karışıklığı yok. Bahçenizin her yıl farklı bir kısmını nadasa bırakın (mesela üçte birini). Her yıl farklı bir bölüm belirleyin. Bu sayede hem bahçenizi tamamıyla sebzesiz bırakmaz hem de iyileştirme çalışmalarınıza sorunsuzca devam edersiniz. Nadassız kısımları gübreleyin, sebzelerinizi yetiştirin.
Nadaslık yerde çeşitli yabani otlar yoğun olarak yetişmelidir. Ve kuruduklarında çapalayıp toprağa karıştıracaksınız. Zaman zaman bahçenizdeki dökülen yapraklar, kuruyan bitkiler, mutfaktan sebze meyve artıkları ne varsa buraya hafifçe gömün.
Başlangıç
Sonbahar başında başlayın. Nadas süresi 1 yıl olsun. Başlangıçta toprağı derinden belleyin, güzelce çapalayın, tırmıkla düzleyin ve hafiften sulayın. Sonra bir şey yapmanıza gerek yok. Sonbahar serinleriyle beraber pekçok ot türleri bol bol topraktan fışkıracaktır.
Hangi tür otlar lazım?
Zaten hiçbir şey yapmasanız bile doğal olarak pekçok bitki türü hem de çok sık ve yoğun şekilde yetişecektir. İsterseniz maydanoz, dereotu ve gelincik tohumları serpin. Otlarla bir arada yetişirler. Bunların yapraklarını kullanabilirsiniz ama kökleri toprakta durmalıdır. Ayrıca ikliminize uygun serin seven süs bitkileri varsa onların tohumlarını veya fidelerini ekebilirsiniz. Örneğin hercai menekşeler, aynısafa papatyaları ve aslanağzı Akdeniz ikliminde sonbahar, kış ve ilkbahar boyunca çiçek açarlar. Sulamalara gelince, nadaslık kısımda hiçbir sulama yapmayın.
Kışlık ve baharlık bitkiler yazın kuruyunca
Tam kurumalarını beklemeyin. Haziran başında veya ortasında toprağı derinden belleyin, otların ve çiçeklerin parçalanıp toprağa karışmaları için hiç acımadan çapalayın, tırmıkla düzleştirin ve hafifçe sulayın. Yazlık ot türleri şimdi topraktan çıkmaya başlarlar. Veya semizotu ve ipek çiçeği tohumları serpin. Benim bahçemde yerleşik birkaç semizotu çeşidi var. Her kış tamamen ölürler ama tohumları her yıl kendiliğinden çimlenir. Mini yapraklı, orta boy yapraklı ve ticari tarımı yapılan dev yapılı semizotları. Baharlık otlar kururken bunlar hızla her yerde peyda oluyor. Semizotu toprak iyileştiren önemli bitki türlerindendir. Yazın felaket şiddetli sıcak iklim olan bölgelere bile tam uyumludur. Üstelik çok az sulama ile hayatta kalırlar. Hatta uzun yaz döneminde iki-üç nesil geçirirler. Yani mesela yaz başında çiçek açanlar hızlıca tohum oluşturup çevreye döker. Ara sıra hafiften sulama yapmanız sayesinde onlar çimlenir, yeni fideler büyür. Bu şekilde sürekli dallanıp çiçeklenir, yeni fideler sürekli gelişir. Topraktan sökmeden bir kısım dallarını ne zaman isterseniz kesip alarak yemeğini, salatasını yaparsınız. Sonbahar serinleri başlayınca hepsi ölüm sürecine girer.
Yaz sürecinde nadas uyguladığınız yerde sulamaları on günde bir defa veya haftada en fazla iki defa, toprak yüzeyini az biraz ıslatacak kadar yapın. Semizotlarına, ipek çiçeklerine ve yazlık küçük otlara fazlasıyla yeter. Sakın derinden sulamalara girişmeyin.
Yaz sonunda
Sonbaharın en başında veya yaz sonunda toprağı çapalayıp iyice alt üst edin ki yazlık otlar parçalanıp toprağa karışsın. Bir hafta ara ile aynı yerleri tekrar tekrar çapalayıp toprağı iyice işlemeniz daha iyi olur. Bir hafta ara ile üç defa yeter. Her çapalamadan sonra toprak yüzeyini biraz ıslatın ki rüzgar toprağı uçurmasın. Zerresini dahi korumalıyız.
Hiç gübreleme yapmadan, otlar toprağın verimini arttırır mı?
Yani şu şekilde: Diyelim ki bir yerde sürekli otlar çıkıyor, aynı yerde kuruyup toprakta çürüyorlar. Her yıl aynı şey tekrarlanıyor. Bu durum toprakta yeterince bulunmayan demir, potasyum, fosfor, magnezyum, vesaire vesaire makro ve mikro elementlerin toprakta artmasını sağlar mı? Hayır, pek mümkün değil. Bu meseleyi dört madde ile ele alalım:
1- Azot elementi bu konuda bir istisnadır. Baklagillerden otların büyük çoğunluğunun köklerinin havadaki azot gazını toprağa bitkilerin faydalanacağı azot bileşikleri olarak kazandırma özelliği var. Ayrıca topraktaki bitkisel çürüntülerin artması mikroorganizma faaliyetlerini arttırır. Hem onların faaliyetleri hem çürüntülerin değişime uğramaları sayesinde toprakta çeşitli azot bileşikleri olur. Böylece orada azot elementi yükselir. Hem çürüntüler sayesinde çeşitli organik asitler oluşacaktır.
2- Yoğun otlar sayesinde başka yerlerden gelip otların arasında çoğalan çeşit çeşit böcekler ürerler, ölürler. Hem yaşarken dışkıları hem ölüleri toprağa karışarak eksik elementleri sağlarlar. Uzun vadede (en az 5 yıl) toprağı verimli hale getirir.
3- Kökleri toprağın 1m kadar derinlerine giden bitkiler bizim sebze yetiştirdiğimiz üst kısımda olmayan ama daha derinlerde olan elementleri bünyesine alır. Sonra o bitki üst yüzey toprakta çürüyünce orada eksik elementlerin artmasına katkıda bulunur.
4- Toz taşınımı denen doğa olayı bu konuda tam bir nimettir. Mesela ilkbahar aylarında bahçeme Afrika’nın kırmızımsı tozları gelip yağar. İstanbul’a hatta İngiltere’ye bile ulaşır bu Afrika çöl tozları. Demir başta olmak üzere çeşitli elementleri içerirler. Bunların birikimi, işe yaraması 4-5 yılda mümkündür.
Dört madde halinde örnekler verdim. Bunlar sayesinde toprak zenginleşir. Ama en başta gelen etken, o toprakta bol bol otların yetişmesi ve kökleriyle beraber çürüyüp toprağa karışmalarıdır. Bu sayede hiçbir şey kaybolup gitmez.
Her yerde her koşulda mümkün olmayan iki madde daha ekleyebilirim:
1- Kirpiler: Yoğun yeşillikli toprak yüzeyinde bitkilerin arasında birçok böcekler ürüyor. Kirpiler bunların amansız avcısıdır. Böcekleri bulup yerken sürekli dışkı bırakıyorlar. Kirpi dışkıları 1-2cm kadar silindir yapıda, pelet benzeri oluyor. Gece boyu her yeri dolaşırlar. Başka yerlerden yedikleri ve hazmettikleri böcekleri sizin bahçenizde dışkı olarak bırakırlar.
2- Kuş dışkıları: Zeytin ağacımdaki meyvelerin hepsini toplayamıyorum. Kalanları serçeler gagalayarak dalında yemeyi seviyor. Kışın aylarca uğraşırlar. Zeytin ağaçlarının altında bol bol serçe dışkıları birikiyor.
Sonuç
Hiç insan eli değmeyen arazilerde (ama eğer orada erozyon problemi yoksa) toprak yıldan yıla gayet güzel bir şekilde verimli hale gelir. Doğa’yı taklit etmek lazım.
İlgili diğer sayfalar
Etken stokçu
Ağır metal otu
Organik tarım
Toprağı çapalama
Çernezyom
Doğal humuslu toprak
Bor elementi
Tuzlu topraklar, ıslahı ve uygun bitkiler