Severek uğraştığınız bahçenizde yıldan yıla verimlilik düşüyor. Gübreler eskisi gibi işe yaramıyor. Hatta gübrelerin artık zararı oluyor. Peki toprağın bozulması nasıl mümkün olur ve nasıl iyileştiriz? Gerçi pahalı fiyatlardan toprak düzenleyicisi ve çeşitli özel gübreler var ama her yıl pahalıya patlayacak uygulamalar gerektirir. Ben burada hem ucuz (hatta masrafsız) hem de sürdürülebilir etkide, sağlıklı tavsiyeler verdim.
1- Kalsiyum karbonat (kireç) artışı
Kalsiyum karbonat zerreleri dünyada ağırlığı az toz şeklinde, kuvvetli rüzgarlarda uçuşan maddelerdir. Her yerde var. Sularımızda var. Küllerde yoğun olarak var. Her yerde her arazide kireç taşları haline var. Sağlıklı bir toprakta kalsiyum karbonat zerreleri değişime uğrayıp kalsiyum nitrat, kalsiyum sülfat dihidrat vb bileşiklere dönüşür. Kireç yani CaC03 değişime uğradıkça topraktan CO2 tüter. Oluşan yeni kalsiyum bileşikleri bitkilerin kalsiyum ihtiyacını en iyi şekilde karşılar. Kireç ise, kireç olarak kaldıkça toprağın pH derecesini yükseltmekten başka bir işe yaramaz ve toprakta ne kadar fazla ise bitkilere zararı da o nispette olur. Mesela aşırı yüksek pH derecesi bitkilerin topraktan demir almasını engeller. Hatta duruma göre su almalarını bile engeller.
Suyunuz fazla kireçli ise (çok yerde öyledir) bu durumda bahçeyi sık sık sulamak birkaç yıl içinde o toprağı fena bozar. Aşağıda çözüm kısmındaki tavsiyeleri eksiksiz uygulamakla ve malçlama sayesinde artık yıldan yıla bahçenizi daha az sıklıkta sulayacak hale gelirsiniz. Birkaç yıl sonra her şey güzelce dengelenmiş olur.
Sağlıklı toprak doğru ayarlamaları kendisi nasıl yapıyor? İçeriğindeki faydalı mikroorganizmalarla ve kükürt (sülfür), azot (nitrojen) gibi diğer elementlerle yapıyor. Öncelikle mikroorganizma faaliyetleri birinci dereceden hayati önem taşır. Bunun için toprakta daima “çürümekte olan” bitkisel artıklar, organik maddeler, doğal gübreler olması lazım. İşleri kolaylaştırmak için toprağa yılda bir defa kış sonunda az miktarda şeker gübresi serpmek büyük fayda sağlar.
2- Toprakta organik maddelerin azalması, tükenmesi
Dolayısıyla topraktaki faydalı mikroorganizmaların da azalmaları, tükenmeleri.. Tam anlamıyla büyük felaket. Yanlış çapalamalar, yanlış gübrelemeler, malçlama yapmamak, otları yok edip durmak, anız yakmak, sonbahar düşen yapraklarını sürekli süpürüp atmak gibi hatalarımız buna sebebiyet verir.
Akdeniz iklimi şartlarında toprak öyle bir şeydir ki adeta organik madde tüketicisi bir canavardır. Sürekli takviye gerekir. İnsanlar olmasa doğa bunu kendisi zaten yapıyor. Ama insanlar, bahçelerde yanlış uygulamalara devam ettikçe o toprak birkaç yılda tüm verimliliğini yitirir. Birkaç komşu evin bahçesinde gördüm ki toprak yarım metre kadar alçalmış. Sonra başka yerden toprak getiriyorlar. Oysa benim bahçemde (10 yıl geride kaldı) alçalma şöyle dursun, yükselme bile oldu.
3- Tuzlaşma
Toprağın bozulması kapsamındaki tuzlaşmaya sebep: çeşitli kimyasal bileşiklerin gereğinden fazla artmasıdır. Gübrelerin (özellikle suni gübrelerin) normal ölçülerin dışında, aşırı çoklukta kullanılması.. Toprağın çabuk kurumasını önleyici kimyasalların kullanılması.. sümüklüböcekler için bahçeye tuz dökülmesi.. Bütün bunlar toprağın EC derecesini felaket yükseltir. Sonuçta bitkiler ⇒ Toprağın EC derecesi sayfasında anlattığım gibi kötü etkilenir, güdük kalırlar. Sıcak aylarda çürüyüp giderler. Yani toprağın bozulması etkenlerinden biri de olumsuz ölçülerde tuz artışıdır.
4- Toprağın çabuk kuruması
Hatalar sebebiyle toprağın bozulması sonucu böyle olmuştur. Akşam sularsınız. Ertesi sabah bakarsınız her yer kupkuru olmuş! Biraz eşelersiniz bakarsınız 10-15cm derine kadar yine kupkuru. 15cm derine kadar kupkuruluk eğer 5 günden daha önce oluyorsa problem fazlasıyla ciddidir. Çabuk kuruyan toprakta gübreler etkisini yitireceği gibi toprağın kimyasal dengesini bozacak şekilde değişime uğramaları riski de var. Toprak birçok elementlerini kaybetmiştir. Başta azot ve kükürt olmak üzere, bazı elementler (genelde çeşitli bileşikler halindedirler) hatalarımız yüzünden başkalaşarak hızlıca topraktan uçup giderler. Bu problemlerin üstesinden gelmek için aşağıdaki 4 tavsiyeyi dört dörtlük yerine getirin.
Gerçekçi ve sürdürülebilir tam çözümler
1- Toprağa düşen sonbahar yapraklarını temizlemeyin. Süpürüp atmayın. Sonbahardan itibaren çıkan otları sökmeyin.
2- Çapalamayı kış sonu gelmeden önce yapın. Mesela Bodrum’da ocak ayı sonu, şubat ilk günleri uygundur. Hatta ocak ayı başında itibaren, yağmursuz günleri kollayıp bu işi bir an önce aradan çıkarmalısınız. Basit çapalama değil de toprağı derinden belleme şeklinde iyi bir çapalama yapın. Mevcut otları ve yerleri kaplayan kuru yaprakları görmezden gelin. Bırakın çapalama yaparken toprağa karışsınlar. Otlardan ölen ölür, yaşayan yaşar. Bununla hiç ilgilenmeyin. Sonra yanmış çiftlik gübresi ile ya da solucan gübresi ile gübremele yapın ve peşinden hafif çapalama veya tırmıklama ile toprağı düzleyin. Bu gübreleme iki yılda bir yapılabilir. Mükemmel düzenli topraklarda üç yılda bir yapmak da uygundur. Derin çapalamayı ise her yıl veya iki yılda bir yapmalısınız.
3- İlkbahara doğru (fideleri ekmeden 30-40 gün kadar önce) tekrar bir çapalama yapın. Bu sefer derinden olması gerekmez. Otları yine görmezden gelin. Çapalarken parçalanıp toprağa karışsınlar. Çapalamadan sonra her yere az miktar şeker gübresi serpiştirin.
4- Fideleri usule uygun ekin. Fideler büyüdükçe ara sıra çevrelerine hafif çapalamalar yapmak gerekiyor. Bu çapalamalarda fidelerin yakınlarındaki otlar giderilir (diğer otlar bırakın dursun). Son çapalamadan sonra, yaz başına doğru malçlama yapın. En iyi malç malzemesi kuru ağaç kabuklarıdır. Kuvvetli rüzgar almayan yerlerde saman ve talaş da uygundur. Malçlama toprağın fazla ısınmasını engeller. Çabuk kurumasını da engeller. Sonuçta gübreler korunmuş olduğu gibi faydalı mikroorganizma faaliyetleri de sekteye uğramaz. Ve sonraki yıla yıpranmamış bir toprak kalmasını sağlar.
* * *
Toprağın bozulması hakkında yukarıda yazdığım bilgilere eklemek istedikleriniz, itirazlarınız, eleştirileriniz veya sorularınız varsa lütfen aşağıya yazın.
İlgili diğer konular
1- Şiddetli sıcak memleketlerde bahçe bakımı
2- Kireçli toprak iyileştirme
3- Nadas benzeri yöntemle toprağınızı iyileştirin
4- Sıcakta toprak kimyası, narenciyelerde yazın kötüleşme
5- Yazın sulama riskleri